NAUCZANIE ZINTEGROWANE JEDNYM Z PODSTAWOWYCH KIERUNKÓW OPTYMALIZACJI KSZTAŁCENIA W NOWYM SYSTEMIE EDUKACJI W POLSCE

Анотація

Zapoczątkowane na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych
przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce obnażyły wszelkie niedociągnięcia zastanego
systemu edukacji. Należą do nich m.in.:
 nastawienie działalności edukacyjnej szkoły na kształcenie tzw. człowieka
oświeconego (Kozielecki 1996). Zgodnie z tą koncepcją podstawowym celem procesu
kształcenia jest przekazywanie uczniom gotowej, rozległej wiedzy o świecie, którą mogliby
reprodukować we właściwym czasie i która pozwalałaby im przystosować się do zastanej
rzeczywistości. Jest to najczęściej wiedza faktograficzna, encyklopedyczna, która bez
powiązania z autentycznym przeżyciem, doświadczeniem ucznia nie wpływa na jego działanie.
„Jest jak gdyby w oddzielnej szufladce, otwieranej na wyraźne życzenie nauczyciela, następnie
odtworzona (wypowiedziana) i stopniowo zapominana. Jest to wszystkim dobrze znana wiedza
klasówkowa, wiedza egzaminacyjna... która ulatuje po kilku dniach, a czasem nawet godzinach
(Taraszkiewicz 1999)”. Przy czym przyjmuje się bardzo często, że im więcej materiału
programowego opanował uczeń, tym lepiej dla niego, dla szkoły i społeczeństwa.

 niewłaściwie prowadzona aktualizacja treści kształcenia, polegająca na
dodawaniu do już realizowanych programów nowych haseł, a nawet całych działów
tematycznych. Prowadzi to w konsekwencji do przeciążenia uczniów obowiązkami
szklonymi i wywołuje szkodliwy w nauczaniu pośpiech.
 tradycyjny przedmiotowy wzorzec programów nauczania, który zajmuje niemal
monopolistyczną pozycję prawie na wszystkich poziomach kształcenia. Przedmiotowy układ
treści programowych, zarówno w kształceniu ogólnym jak i zawodowym, choć krytykowany
od wielu lat w dalszym ciągu dominuje nie tylko na polskiej scenie edukacyjnej. W
tradycyjnych programach szkolnych najistotniejszą rolę odgrywa wciąż materiał nauczania

305
traktowany jako zbiór wiadomości (gotowych informacji), które należy przekazać uczniom
(Jeruszka 1998). Zbiór ten najczęściej nawiązuje do poszczególnych dyscyplin naukowych,
w wyniku czego przedmioty w szkole są uproszczoną i skróconą (często nieudolnie) wersją
odpowiednich dyscyplin naukowych. Na domiar złego przekazywana uczniom wiedza jest
(często chaotycznie) pokawałkowana i poszufladkowana, odtwarzana (wypowiedziana) tylko
na wyraźne życzenie nauczyciela i stopniowo zapominana. Przedmioty nauczane w szkole
układają wiedzę w sposób linearny, a powiązania z otaczającą rzeczywistością (często
skomplikowaną) są dla uczniów nieczytelne. „Pojmują oni jak wygląda świat wg wersji
poszczególnych nauczycieli, a nie widzą go nigdy w całości (Taraszkiewicz 1999)”.
Zaniedbując uczniowskie potrzeby, zainteresowania i doświadczenia na rzecz treści,
programy oparte o wzorzec przedmiotowy skłaniają nauczycieli, by premiowali bierne
uczenie się uczniów.
Te i podobne słabości dotychczasowego systemu edukacji w Polsce potwierdzają, że
jednym z podstawowych kierunków optymalizacji w zreformowanej polskiej szkole powinno
być wprowadzanie nauczania zintegrowanego, ukazującego uczniom świat całościowo, a nie
przez fragmentaryczną wiedzę przedmiotową.